Müzdelife: Hac Yolculuğunda Yakîn ve Vahdet Menzil

MÜZDELİFE NEDİR?

Müzdelife, Mekke ile Mina arasında yer alan, düz ve açık bir ovadır. Hac ibadeti sırasında Arafat’tan sonra durulan ikinci mukaddes duraktır. Kur’ân-ı Kerîm’de adı açıkça geçen ender hac menzillerindendir:

فَإِذَا أَفَضْتُم مِّنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا ٱللَّهَ عِندَ ٱلْمَشْعَرِ ٱلْحَرَامِ…
“Arafat’tan (sel gibi) boşanıp aktığınızda, Meş’ar-i Haram’da Allah’ı zikredin.”
(Bakara 2:198)

Buradaki “Meş’ar-i Haram”, yani kutsal nişane yeri, Müzdelife’yi işaret eder.

MÜZDELİFE NE DEMEKTİR, NEDEN BU İSİM VERİLMİŞTİR?

“Müzdelife” kelimesi Arapça kökenli olup “yaklaşmak, yakınlaşmak” anlamındaki “ez-dülf” kökünden gelir. Bu anlamda birkaç yorum yapılmıştır:

1. Allah’a yakınlık yeri: Hacıların vakfe ve zikirle Allah’a manen yaklaştığı yer.
2. İnsanların topluca yaklaştığı, bir araya geldiği yer: Hacılar gece burada topluca kalır.
3. Arafat ile Mina arasında bir birleşim noktası: Fiziksel anlamda da iki kutsal menzilin ortasında yer alır.

HACILAR MÜZDELİFE’DE NELER YAPARLAR?

Müzdelife’de yapılan ibadetler hem zahirî hem bâtınî anlamda önemlidir:

1. Vakfe (Durup dua etme)

• Hacılar, Arafat’tan indikten sonra geceyi Müzdelife’de geçirirler.
• Burada vakfe, yani belli bir süre Allah için durma ve dua etme ibadeti yapılır.
• Bu vakfe, Zilhicce’nin 10. gecesi (bayramdan bir önceki gece) yatsı namazından sonra sabah namazına kadar sürer.

2. Cem’ (Birleştirerek namaz kılmak)

• Akşam ve yatsı namazları, burada birleştirilerek yatsı vaktinde birlikte kılınır (cem‘u te’hîr).

3. Allah’ı çokça zikretmek ve dua etmek

• Kur’an’da bu vurgulanır: “Allah’ı Meş’ar-i Haram’da zikredin…”
  (Bakara 2:198)

4. Mina için taş toplamak

• Hacılar, şeytan taşlama için Mina’ya götürmek üzere burada yedi adet taş toplar.
• Bu taşlar, bâtınî anlamda nefsin arzularını, kibri, bencilliği temsil eder. Taşlama ise onlardan arınma niyetidir.

MÜZDELİFE’NİN MANEVİYATI

Müzdelife, zahiren sade bir ova gibi görünse de tasavvufî anlamda derin semboller barındırır:

• Arafat: Bilgi ve marifetin kazanıldığı yer (Arafa = bilmek)
• Müzdelife: O bilgiden sonra yakîn, yakınlık ve teslimiyet menzili
• Mina: Nefisle yüzleşme ve kurbanla Allah’a adanma safhası

Bu üç durak, kalbin arınma ve tekâmül sürecini temsil eder.

ÖZETLE: MÜZDELİFE NEYİ KUTSALLAŞTIRIR?

• Vahdet bilincini: On binlerce insanın aynı anda Allah’a yönelmesi birliğin tecellisidir.
• Zikir ve sabır ibadetini: Yorgunluk içinde sabaha kadar zikir ve dua ile geçirilen gece.
• Nefs terbiyesini: Taş toplama sembolüyle başlayan nefsin taşlanma süreci burada başlar.

Müzdelife Hac’da Arafat vakfesinin ardından ikinci vakfenin yapıldığı Arafat ve Mina arasında yer alan bir yerdir. Arafat’ta vakfe yapan Hacılar güneş battıktan sonra oradan ayrılıp Müzdelife’ye gelirler. Arefe gününü bayram gününe bağlayan geceyi burada geçirirler.

Hz. Peygamber, Arafat’tan dönünce Müzdelife’de akşam namazı ile yatsı namazını birleştirip kıldırmıştır. Bu yüzden Hacılar da Arafat’tan gelirken akşam namazını yolda kılmayıp Müzdelife’de yatsı namazıyla cem ederek kılarlar. Geceyi Müzdelife’de geçirerek vakfe yapılmış olurlar. Sabah namazı vaktine kadar burada kalıp daha sonra Mina’ya hareket ederler.

İslam tarihi kaynaklarına göre Cahiliye döneminde kendilerini ayrıcalıklı gören Mekkeli müşrikler Arafat’a gitmezlerdi. Harem ehli olduklarını düşündükleri için vakfeyi harem sınırlarında olan Müzdelife’deki Kuzah tepesinde yaparlardı. İslam’da ise Arafat vakfesi Haccın rükünlerindendir ve hacı olmak için orada vakfe yapmak gerekmektedir.

Hz. Peygamber hac yaparken Arafat’ta ümmetinin affı için dua etmiş, bu duayı Müzdelife’de tekrar etmiş ve ardından gülümsemişti. Bunun sebebi kendisine sorulunca yaptığı duanın Allah tarafından kabul edildiğini ve ümmetinin bağışlandığını öğrenen şeytanın nasıl perişan olduğunu gördüğü için gülümsediğini söylemiştir. (el-Müsned, IV, 14-15;)

Müzdelife sözlükte “yaklaşmak; yaklaştırmak” anlamındaki zelf kökünün “iftiâl” kalıbından türemiştir. Hac mevsiminde Arafat’tan inen insanların toplanarak zikir, dua ve vakfe ile Allah’a yaklaşmaları yahut bu mekanın insanları Allah’a yaklaştırmasından dolayı bu isim verilmiştir. Arafat’tan hareketle buraya yaklaşıldığı veya bu yere gelmekle insanların Mina’ya yaklaşmış olmaları sebebiyle de bu ismin verildiği aktarılır. Aynı kökten zülfe kelimesinin “gecenin başlangıcından bir süre” anlamı taşıması ve gecenin ilk zaman diliminde Arafat’tan kalkıp buraya gelinmesinden dolayı bu adın verildiği de söylenir. Dolayısıyla birçok rivayet vardır.

Doğu-batı istikametindeki uzunluğu 4370 metre, toplam alanı 963 hektardır. Müzdelife’nin kuzeyinde Sebîr dağı, güneyde Zâtüsselim, Zûmerah ve Müzdelife dağları olup bu dağların içe bakan yüzleri Müzdelife’ye dahildir. Günümüzde bu sınırlar işaret levhalarıyla belirlenmiştir.

Hz. İbrâhim’in dinini tahrif eden Câhiliye Arapları kendi anlayışlarına uygun bir biçimde hac ibadetini yapıyorlardı. Bunlardan Kâbe’yi tavaf etmek, Arafat ve Müzdelife’de vakfeye durmak, kurban kesmek gibi âdetleri sürdürüyorlardı. Dolayısıyla hac cahiliye döneminde de bilinen bir ibadetti ancak İslam onu aslına uygun haline getirdi.